Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), dünya nüfusunun yüzde 99’unun kaliteli hava standartlarının gerisinde ve insan sağlığını tehdit eden hava şartlarında yaşadığını bildirdi.

DSÖ, 7 Nisan Dünya Sağlık Günü öncesi yayımladığı raporda, 117 ülkeye ve 6 binden fazla şehre dair hava kalite bulgularını paylaştı. Önlenebilir çevre sorunlarının dünyada yılda 13 milyondan fazla kişinin ölümüne yol açtığı verisini paylaşan örgüt, uluslararası camiaya “insanların ve evrenin sağlığını koruma” çağrısında bulundu. Rapora göre, dünya nüfusunun neredeyse tamamı, insan sağlığını tehdit eder nitelikte hava soluyor. Düşük ve orta gelirli ülkelerde, şehirlerin yüzde 1’inden daha azında, DSÖ tarafından önerilen eşik değerlere uygun hava kalitesi bulunuyor.

İncelenen tüm ülke ve şehirlerde havanın, vücuda zarar verici oranda ince parçacıklı madde ve azot dioksit içerdiği belirtiliyor. Bu maddelerin ise en fazla düşük ve orta gelirli ülkelerdeki havada bulunduğu bildirildi.

DSÖ’nün hava kalitesi veri tabanı, havadaki zararlı parçacıklı madde miktarını gösteren PM2,5 ve PM10 ölçümlerini de içeriyor. Parçacıklı madde, özellikle PM2,5, akciğer derinliklerine nüfuz edebiliyor ve kan dolaşımına girerek kardiyovasküler, serebrovasküler (felç) ve solunumsal etkilere neden olabiliyor. DSÖ ayrıca söz konusu parçacıklı maddenin diğer organları etkilediğine ve başka hastalıklara da neden olduğuna dair kanıtların da olduğunu kaydediyor. Güncellenen veri tabanının 2011’de yayımlanmasından bu yana yaklaşık 2 bin şehirde yaklaşık altı katlık bir artış yaşandığını ortaya koyuyor.

Fosil yakıtlara daha az bağımlılık

DSÖ, aynı zamanda, fosil yakıt kullanımını kısıtlamanın ve hava kirliliği seviyesini azaltmak için somut adımlar atmanın önemini vurguladı. Rapor sonuçlarını değerlendiren DSÖ Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, “Mevcut enerji endişeleri daha temiz, daha sağlıklı enerji sistemlerine geçişi hızlandırmanın önemini vurguluyor” dedi. Ghebreyesus, iklim değişikliği ve hava kirliliği gibi sorunların fosil yakıtlara çok daha az bağımlı bir dünyaya doğru daha hızlı ilerleme ihtiyacının altını çizdiğini belirtti.

Düşük ve orta gelirli ülkeler daha riskli durumda

DSÖ verilerine göre, hava kalitesini izleyen 117 ülke içerisinde, yüksek gelirli ülkelerdeki şehirlerin yüzde 17’sindeki hava kalitesi, DSÖ’nün PM2.5 veya PM 10 için hava kalite yönergesinin altında kaldı. Öte yandan, düşük ve orta gelirli ülkelerde, şehirlerin yüzde 1’inden daha azında hava kalitesi DSÖ tarafından önerilen eşik değerlere uygun bulundu.

74 ülkedeki yaklaşık dört bin şehirde ise zemin seviyesinde azot dioksit verisi toplanıyor. Bu verilere göre, bu yerlerdeki insanların yalnızca yüzde 23’ü, DSÖ’nün hava kalite yönergesinin güncellenen versiyonundaki seviyeleri karşılayan yıllık ortalama azot dioksit konsantrasyonlarını soluyor.

DSÖ’den hava kalitesi önerileri

Hükümetlerin hava kalitesini ve sağlığını iyileştirmek için atabileceği adımlara da değinen DSÖ hükümetlere çağrıda bulunarak şu maddeleri sıraladı:

En son DSÖ hava kalite yönergesine göre, ulusal hava kalitesi standartlarını kabul edin veya gözden geçirin ve uygulayın

Hava kalitesini izleyin ve hava kirliliği kaynaklarını belirleyin

Pişirme, ısıtma ve aydınlatma alanlarında kullanılan eve ait temiz enerjinin özel kullanımına geçişi destekleyin

Güvenli ve uygun fiyatlı toplu taşıma sistemleri ile yaya ve bisiklet dostu ağlar oluşturun

Daha katı araç emisyonları ve verimlilik standartları uygulayın ve araç için zorunlu denetimi ve bakım uygulayın

Enerji tasarruflu konut ve elektrik üretimine yatırım yapın

Sanayi ve belediye atık yönetimini geliştirin

Tarımsal atıkların yakılmasını, orman yangınlarını ve belirli tarımsal ormancılık faaliyetlerini azaltın

Sağlık profesyonellerinin müfredatlarına hava kirliliğini dâhil edin ve sağlık sektörünün katılımı için araçlar sağlayın.