Dünyanın en yaygın hamam böceği cinsi, Alman hamam böceği (Blattella germanica) olarak da bilinen kalorifer böceği. Türkiye’de de pek çok binada (belki de banyo ya da mutfağınızda) gizleniyor. 

Bilim insanları, her yerden çıkabilecek bu böceklerin doğal yaşam alanını 250 yıldır merak ediyor. Adının ima ettiği gibi ne Almanya’da ne de dünyanın diğer yerlerindeki yaban hayatında izini bulabildiler.

Teksas A&M Ünviersitesi’nden entomolog Edward Vargo, “Kökenleri gizemini koruyor. Yalnızca binalarda görünüyorlar” ifadesini kullanıyor.

DNA analizine girişen bilim insanları, bu böceğin geçmişinin insanlarla ilişkisini ortaya koydu.

Bilim insanları sağdaki Alman hamam böceğinin geçmişinin soldaki Asya versiyonuna dayandığını buldu (Qian Tang)

En yakın kuzeninden yaklaşık 2 bin 100 yıl önce ayrışan kalorifer böcekleri, yalnızca insanlarla birlikte yaşayacak şekilde evrimleşmiş.

Pazartesi günü Proceedings of the National Academy of Sciences adlı bilimsel dergide yayımlanan makalenin yazarlarından Vargo, “İnsanların oluşturduğu çevrelerin ürünüler” diyor.

Adaptasyon konusunda güçlü olan bu hamam böcekleri, en çok öldürülen böceklerden biri olmasına rağmen bu sayede Alaska’dan Antarktika’ya kadar yayılabilmiş.

Avrupa’da Alman hamam böceklerine dair ilk kayıtlar 18. yüzyılın ortalarına, yani 250 yıl öncesine dayanıyor. Yedi Yıl Savaşı’nın hemen ardından yayılan bu böcekleri görenler, onlara düşmanlarının adını vermiş. Örneğin Ruslar, “Prusya hamam böceği” derken onlara düşman olanlar “Rus hamam böceği” demiş.

Prusya’yla savaşmış olan İsveç’ten çıkan biyolog Carl Linnaeus’un adlandırmasıyla birlikte Alman hamam böceği ismi yerleşmiş.

Araştırmaya öncülük edenlerden bilim insanlarından Harvardlı Qian Tang, “Bu ad kesinlikle önyargılı, o dönemin kişisel, ulusal ya da siyasi tercihlerini gösteriyor. Belki de daha bilimsel bir anlayışla onları yeniden adlandırmamız gerekiyor” diyor.

Diğer hamam böceği türlerinden çok daha hızlı üreyen kalorifer böcekleri yüzyıllar boyunca yayılırken nereden çıktıkları anlaşılamadı.

Buna yanıt arayan Tang ve ekibi, 6 kıtadaki 17 ülkeden 300’e yakın hamam böceği topladı. Bu türün Asya hamam böceğinden türediğini buldular. 2 bin yıl önceki göçlerle birlikte Hindistan ya da Myanmar’a taşındığı tahmin edilen kalorifer böcekleri, oradan da İslam hanedenları ve sömürgeci Avrupalılarla birlikte dünyanın geri kalan bölgelerine yayılmış.

Tang zehirlere karşı dirençlerini vurguluyor:

Eğer köklerini bilirsek böcek zehirlerine karşı nasıl bu kadar hızlı direnç geliştirdiklerini de anlayabiliriz.

Batı Avustralya Üniversitesi’nden Theo Evans da yazarlarından olduğu araştırma hakkında şöyle konuşuyor:

Hamam böceklerinin hayatta kalmak için insanlar tarafından görülmemesi lazım. Alman hamam böcekleri de gece aktif olarak, açık alanlardan kaçınarak ve uçmayı bırakarak evrimleşti.

Independent Türkçe