Kırmızı ette yaşanan krizin benzeri tavuk etinde de patlak verdi. Üretim maliyeti ithalata dayalı hammadde nedeniyle yükseldi. 2019’da bir kilo tavuk etiyle 3,79 kg yem alabiliyorken 2022’de 2,60 kg’ye kadar geriledi.

İktidarın ekonomi politikalarındaki tercihi bu kez tavuk eti krizi ile kendisini gösterdi. Son dönemde yükselen kırmızı et fiyatları nedeniyle talebin beyaz ete kaydığı ancak fiyatının 5 aylık dönemde yüzde 200 zamlandığı gündeme geldi. Sektör temsilcilerinin açıklamalarına göre beyaz et tedariği konusunda sıkıntı yaşanıyor. Tavuk eti fiyatlarındaki artış ve tedarik sorunu nedeniyle Ticaret Bakanlığı’nın ihracat yasağını da kapsayan bir dizi tedbir üzerinde çalıştığı iddia ediliyor.

Tavuk eti, ucuz protein kaynağı olması, çok çeşitli yemeklerde kırmızı etin ikamesi olarak kullanılabilmesi ve fiyatının kırmızı ete kıyasla ucuz olması nedeniyle çok tercih ediliyor. Yıllar içerisinde artan kişi başı tavuk eti tüketimi 2022’de 20,6 kg olarak kaydedildi. Ancak tavuk eti üretimi tüketim kadar hızlı artmıyor, üretim maliyetleri ise daha hızlı artıyor.

TESPİT VAR ÖNLEM YOK

Tarım ve Orman Bakanlığı’nın raporlarında da üretimde azalmadan tüketimdeki artışa, maliyetlerde yaşanan yükselmeden ithal girdi sorununa kadar birçok konuya dikkat çekiliyor. Ancak ‘geliyorum’ diyen krize karşın Bakanlığın bir tedbiri bulunmuyor.

Kırmızı ette yaşanan krizin bir benzeri de tavuk etinde yaşanıyor. Türkiye kanatlı sektörü, son 15 yılda ortalama yüzde 6-10 oranında artan tavuk eti üretimi ile yıllar itibarıyla büyüme kaydetti. Ancak üretimin 2018 yılından bu yana döviz kurunda meydana gelen artış, yüksek yem fiyatları, kesimhane kapasitelerinin yetersizliği, son dönemde yaşanan kuraklık ve Covid-19 salgını nedeniyle durağanlaştığı tespit ediliyor.

Tarım ve Orman Bakanlığı’nın 2023 yılı Kümes Hayvancılığı Durum Tahmin raporunda yer alan tespite göre döviz kurunda meydana gelen yükseliş başta yem hammaddeleri olmak üzere ithal girdilerin fiyatlarının artmasına yol açtı ve buna ek olarak kuraklık nedeniyle yurt içinde yem hammadde üretimi sınırlandı.

Bakanlığın raporuna göre kanatlı hayvancılık sektörü üretim maliyetinin en büyük kısmını yüzde 68,0 ile yem gideri oluşturuyor. Üretim maliyetlerinin yüzde 15,9’u ise civciv gideri olarak belirtiliyor. Kanatlı hayvancılıkta kullanılan yem hammaddelerinin başında mısır ve soya gelirken yine hammaddelerin büyük bir bölümünün ithalat yolu ile karşılanması yem giderlerini yükselttiği belirtiliyor.

YEM FİYATLARI KATLANDI

Yem hammaddesi bakımından dışa bağımlı olması nedeniyle döviz kurlarında meydana gelen artış 2021 ve 2022 yıllarında yem fiyatlarını büyük ölçüde etkiledi. Türkiye Yem Sanayicileri Birliği verilerine göre, 2022 yılında bir önceki yıla göre mısırın ton fiyatı yüzde 115,4 artarak 5,31 TL ve soyanın ton fiyatı yüzde 109,3 artarak 11,71 TL olarak gerçekleşti. Etlik piliç yeminin ton fiyatı ise yüzde 121,9 artarak 10 bin 74 TL ve yumurta yeminin ton fiyatı yüzde 121,6 artarak 7 bin 338 TL’ye yükseldi.

Tavuk eti fiyatlarındaki artışın gündeme gelmesi ihracat yasağı konusunu da beraberinde getirdi. Tavuk ihracatı pazarında Türkiye çok büyük bir konuma sahip değil ancak 2015 yılında üretilen tavuk etinin yüzde 14’ü ihraç edilirken 2022 yılında yüzde 27,5’i ihraç edildi.

FİYATLAR HIZLA ARTIYOR

Sofraya gelen tavuk etinin de fiyatları artmaya başlıyor. 2022 yılında tavuk eti üretici fiyatı bir önceki yıla göre yüzde 95,1 oranında artarak kilosu 26,2 TL’ye çıkmıştı. 2019 yılında bir kilo tavuk eti ile alınabilen yem miktarı 3,79 kiloyken 2022’de 2,60 kg’ye geriliyor. Aynı dönemde bir kilo tavuk etiyle alınan 3,31 kg soya 2,24 kg’ye, mısır ise 6,74 kg’den 4,94 kg’ye düşüyor.

Bu durumun sofraya yansıması daha ağır oluyor. TZOB’un market fiyatları karşılaştırmasına göre sadece bir ayda yüzde 16,2 artan tavuk eti fiyatı martta 87,86 TL’ye çıktı.

YILLARA GÖRE ORTALAMA YEM VE HAMMADDE FİYATLARI (TL/TON)

BirGün