Sağlık Bakanlığı’nın Merkezi Hekim Randevu Sistemi (MHRS) randevuları arasına ‘ek randevular‘ı da sıkıştırmasına hekimler ve diş hekimlerinin itirazı var. Türk Tabipleri Birliği (TTB) İkinci Başkanı Doç. Dr. Ali İhsan Ökten, bunun aşırı hasta birikmesine yol açacağını ve hataları artıracağını söyledi.

Türk Dişhekimleri Birliği (TDB) Başkanı Tarık İşmen, muayene süresinin uzatılmasını beklerken ek randevular verilmesini şaşkınlıkla izlediklerini belirtti. Hastanın şikayetinin dinlenmesi, muayenesinin yapılması, tetkiklerinin değerlendirilmesi, bu bilgilerin SGK’nın reçeteleme sistemine girilmesi, reçete yazılması, hastalık ve tedaviyle ilgili bilgi verilmesi, ek soruların yanıtlanması için ortalama 20 dakika gerekiyor. Nitekim Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) de önerisi muayene için en az 20 dakika ayrılması. Dişhekimliğinde bu süre daha da uzun. Dünya Dişhekimliği Birliği’nin muayene için önerdiği süre 30 dakika.

Gelmeyenler yerine ‘yedek’ hastaya randevu

Muayene süresinin kısa tutulması, sağlık hizmeti gereksiniminin artması ve kişi başına yıllık ortalama 9.8’e ulaşan poliklinik başvurusunun da temel nedenlerinden biri görülüyor. Yeterli ve nitelikli tanı ve tedaviye ulaşılamadığında, iyi bir hekim ve hasta ilişkisi kurulamıyor. Hastane ve aile sağlığı merkezlerine daha sık muayeneye başvuruluyor. Bu da sağlık cari harcamalarını artırıyor. Gereksiz ilaç kullanımına yol açıyor, malpraktis konusunda şikayetleri artırıyor. Bir kısır döngüye dönüşüyor.

Bir yandan hastanelerden randevu alamama sorunu giderek büyüyor. Hekime ulaşamayanlar ‘evlerde bekleme kuyrukları’ oluşturuyor. Giderek artan tepkilere karşı Sağlık Bakanlığı bu kez, randevusuna rağmen gelmeyenler olduğu gerekçesiyle söz konusu yeni uygulamayı hayata geçirdi. Gelmeyenlerin yerine ‘yedek‘ hastalara randevu tanımlanmaya başlandı.

Bazı sağlık il müdürleri ve hastane başhekimleri meslektaşlarına gönderdikleri yazılarda, teşviklerinin verildiğini, bunun karşılığında daha çok çalışmalarının beklendiğini söylediler.

Psikiyatri kliniklerinde bile beşer dakika arayla muayeneler planlandı. 10 dakikada üç hatta dört hasta randevusunun verildiği hekimler var. Hekimlerin randevulu hastaların yanı sıra kontrol ve rapor gösteren hastalara da baktıkları göz önüne alınınca yoğunluğun hayli artacağı görülüyor.

Bakan Koca beş dakika uyarısı yapmıştı

Oysa Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, bazı hastanelerin beş dakikada bir randevularını açması üzerine Aralık 2021’de bir genelge yayınlamıştı. Genelgeyle 81 ilin sağlık müdürlerine, “Beş dakikada bir muayene yapıldığı şeklindeki söylentilere sebep olacak uygulamalardan sakınılmalıdır” uyarısı yapmıştı.

Genelgeyle Koca, sağlık hizmetlerine erişimin kolaylaştırılması için, az zamanda çok hasta bakılarak değil yaygın poliklinik hizmeti planlanarak randevulu muayene kapasite artırımı sağlanması, ihtiyaç duyulması halinde mesai dışı poliklinik hizmeti sunulması istemişti.

Sağlıkta şiddeti artırır

TTB de pek çok kez, beş dakikada muayene olamayacağı uyarısı yaptı. En son Eylül 2021’de Sağlık Bakanlığına yazan birlik, bunun özen eksikliği, tıbbi uygulama hataları ve sağlıkta şiddeti artıracağını söylemişti.

Diken’e konuşan Doç. Dr. Ökten, son uygulamanın kabul edilemeyeceğini söyledi. Çalışma koşullarının iyileştirilmesini beklerken, her beş dakikada bir, günde 100 ve üzeri hasta bakılmasının istendiğini belirten Ökten, şöyle devam etti:

“Hem sağlık hizmetini sunan hem de alan açısından bu kabul edilebilir değil. Dünya Sağlık Örgütü bir hastaya ortalama 20 dakika süre ayrılmasını istiyor. Bu bazı branşlarda biraz daha uzun, bazılarında biraz daha kısa olabilir. Sağlık hizmetinde yaşanan sorunlar nedeniyle muayeneler, ameliyatlar için aylar sonraya randevu veriliyor. Bazı ameliyatlar için çok daha fazla bekleniyor. Bakanlık sistemde yaşanan sorunu kendine göre daha çok ekonomik olarak değerlendirdi. Ama bizim sorunumuz sadece ekonomik özlük hakları değil. Çalışma koşullarının düzeltilmesi, hastalara en az 20 dakika ayırabilmemiz, şiddetin önlenmesi, malpraktis yasasının beklediğimiz şekilde yeniden revize edilmesi veya düzeltilmesini bekliyorduk. Çalışma koşullarımız düzeltilmediği zaman bize şiddet, malpraktis olarak geri dönüyor.”

‘Üç dakikada hasta bakılacak‘

Bu koşullarda hastalara nitelikli sağlık hizmeti veremediklerini söyleyen Ökten, performans sisteminin yerini getirilen teşvik sisteminin de sorunlu olduğunu anlattı: “Bakanlık asıl sorunu görmüyor. ‘Daha çok hasta bakın, daha çok kazanın’ diyor. Zaten bazı yerlerde beş dakikada bir hasta bakılıyordu, şimdi üç dakikada bir bakılacak. Aşırı hasta birikecek. Yapılan hatalar artacak. Sağlık hizmeti daha da niteliksizleşecek. Bakanlık ısrarla daha önce yaptığı performans sisteminde yaptığı hataları şimdi teşvik sistemiyle sürdürüyor. Bakanlık asıl sorunları görmüyor, ‘daha çok çalışın, daha çok kazanın’ diyor. Yıllardır ticaret mantığıyla bakılıyor ve hata yapılıyor.”

‘Muayeneyi 30 dakikaya çıkarmaya çalışırken daha da düştü’

Kamu diş hekimliği hastaneleri ve kurumlarında da randevular MHRS üzerinden veriliyor. Halen 15 dakika olan muayene sürelerini uzatmak için çabaladıklarını belirten İşmen, şu değerlendirmeyi yaptı:

“MHRS randevusu olduğu halde gelmeyen hastanın suçlusu hizmet veren hekimmiş gibi değerlendiriliyor. Başka bir deyişle, örneğin MHRS’ye muayene için 10 hasta yüklendi, gelmeyenler olur diye ayrıca hasta alınması isteniyor. Bu da olabilecek bir şey değil. Hekimin üstündeki yük zaten çok fazla. Biz sağlıklı muayene için 30 dakika talep ederken, süreyi daha da düşürüyorlar. Süre çok önemli çünkü sağlıklı muayeneden sonra sorunlara çözüm bulabiliyoruz. Süreyi kısaltarak zincirleme bir şekilde yığılmayı yukarıya doğru yolluyorlar. Zaten hekimlerimiz tedavi süreçlerine yetişemiyor. Aşağıdaki kanalı daha da genişleterek yukarıdaki yığılmayı artırıyorlar.”

Mevcut durumda bile hastanın muayenesi için hekime 2-3 dakika kaldığını vurgulayan İşmen, giderek büyüyen sıkıntılara yenisinin eklendiğini söyledi ve ekledi: “Ağız sağlığı genel sağlığın önemli bir giriş noktası. Herkesin sağlıklı muayeneye ihtiyacı var. Bu da birkaç dakikada yapılamaz.”